رسالة فی قاعدة لاضرر (کتاب)«رسالة فی قاعدة نفی الضرر (للخوانساری)»، تالیف شیخ موسی بن محمد نجفی خوانساری از فقهای شیعه در نیمه اول قرن سیزدهم هجری و از علمای حوزه علمیه نجف اشرف و از بزرگان شاگردان مرحوم نایینی و متوفای سال ۱۳۶۳ ق، است. ۱ - معرفی اجمالیمؤلف، در مقدمه، انگیزه خود را از نگارش کتاب این گونه بیان می‌فرماید: «لما کانت قاعدة نفی الضرر من اهم القواعد الفقهیة فینبغی تحریرها علی وجه یتبین المراد منها و یظهر کیفیة الجمع بینها و بین سائر الاحکام الشرعیة و القواعد الکلیة»؛ « قاعده نفی ضرر ، از مهم‌ترین قواعد فقهی می‌باشد، لذا سزاوار است آن را به گونه‌ای نگاشت تا مراد از آن روشن و کیفیت جمع میان آن و سایر احکام شرعی و قواعد کلی روشن گردد.» نگارش کتاب، در شب عید نوروز، مصادف با ۲۳ ذی قعده سال ۱۳۵۱ ق، به انجام رسیده است. شیخ آقا بزرگ تهرانی ، در کتاب ارزش مند « الذریعة الی تصانیف الشیعة » [۱]
الذریعة الی تصانیف الشیعة، آقا بزرگ تهرانی ، ج۱۷، ص۱۲.
در باره این کتاب می‌فرماید: «رسالة فی قاعدة لا ضرر، للشیخ موسی بن شیخ المیرزا محمد الخوانساری المعاصر، من اجلاء تلامذة الشیخ النائینی و توفی ۱۳۶۳؛ طبعت مع حاشیته علی المکاسب الموسومة منیة الطالب»؛ «رساله‌ای در قاعده لا ضرر ، نوشته شیخ موسی فرزند شیخ میرزا محمد خوانساری معاصر، از بزرگان شاگردان شیخ نایینی ، متوفای سال ۱۳۶۳ ق؛ این کتاب، به همراه حاشیه ایشان بر مکاسب به نام « منیة الطالب » به چاپ رسیده است.»۲ - ساختار کتابکتاب، به سبک فقه استدلالی و در قالب سه جهت و هفت امر نگاشته شده است. ۳ - گزارش محتوای کتابمؤلف، در این کتاب، به بررسی این مباحث پرداخته است: تشخیص متن حدیث لا ضرر؛ موقعیت صدور روایت (به دو صورت صادر شده است: یکی، به صورت مستقل و دیگری، به عنوان کبرایی برای یک صغرای خارجی)؛ [۲]
رسالة فی قاعدة نفی الضرر ، محمد نجفی خوانساری، ص۲۱۲.
فقه الحدیث روایت؛ عمده دلیل بر قاعده لا ضرر (فرمایش پیامبر در ذیل قضیه سمره)؛ [۳]
رسالة فی قاعدة نفی الضرر ، محمد نجفی خوانساری، ص۱۹۳.
بیان نسبت این قاعده با ادله‌ای که با عمومشان بر تشریع حکم ضرری دلالت دارند؛ مراد از ضرر نفی شده، ضرر واقعی است؛ [۴]
رسالة فی قاعدة نفی الضرر ، محمد نجفی خوانساری، ص۲۱۳.
قاعده لا ضرر ، بر احکام وجودی حاکم است، ولی حکومت آن بر احکام عدمی، مورد اشکال می‌باشد؛ [۵]
رسالة فی قاعدة نفی الضرر ، محمد نجفی خوانساری، ص۲۱۹.
مراد از ضرر نفی شده، ضرر شخصی است، نه ضرر نوعی؛ [۶]
رسالة فی قاعدة نفی الضرر ، محمد نجفی خوانساری، ص۲۲۲.
عدم وجوب تحمل ضرر متوجه به غیر؛ [۷]
رسالة فی قاعدة نفی الضرر ، محمد نجفی خوانساری، ص۲۲۲.
حکومت قاعده لا ضرر، بر عمومات دال بر احکام تکلیفی و وضعی . [۸]
رسالة فی قاعدة نفی الضرر ، محمد نجفی خوانساری، ص۲۲۳.
۴ - پانویس
۵ - منبعنرم افزار جامع اصول الفقه،مرکز تحقیقات کامپیوتری علوم اسلامی. رده‌های این صفحه : کتاب شناسی | کتب اصولی شیعه
|